Wat heeft Bambi ons te zeggen?

Wanneer je naar de theater voorstelling What’s in a fairytale?! – Bambi’ van Toneelgroep Oostpool bent geweest, dan weet je inmiddels dat dat héél veel is. Over Bambi zelf, maar juist ook over onze soms scheve verhouding met de natuur en ook actuele thema’s als de ‘metoo’ beweging komen langs. Allemaal thema’s die je aan het denken zetten. En allemaal thema’s die raken aan de vraag: ‘zijn we liever slachtoffer of dader?’

 

Zielige Bambi

Bambi is niet zielig. Dat werd al snel duidelijk. Hij is super moedig. Hij heeft kunnen overleven, nadat mama doodgeschoten was. Hij heeft een gevecht met jagershonden overleefd en Feline daarbij veiliggesteld. En ondanks zijn verwondingen ook nog een bosbrand overleefd. Wat nou zielig?

Daarover en nog veel meer gingen de gesprekken voorafgaand aan de laatste theatervoorstelling op zaterdagmiddag 20 april 2019 in Stadstheater Arnhem tijdens het:

Bambi’s Jagerscafé

Ondanks het mooie weer werd het Bambi Jagerscafé goed bezocht. De enige die eigenlijk ontbrak was Bambi zelf. Presentatrice Marieke Eyskoot ging in gesprek met een aantal gasten, waarvan ik er één was. En tussendoor vertelde Jeroen Glissenaar, Boswachter van Park Sonsbeek in Arnhem, een inspirerende column over zijn verhouding met natuur, en ook wat hij zoal aantreft in het park. Eén van die ontmoetingen zijn de vele jongeren die aan het chillen zijn in het park. En hij wist mooi te vertellen dat je die jongeren ook – op hun manier –goed kunt benaderen en daarbij liefde en respect voor de natuur kunt bijbrengen. De interviews werden allemaal voorafgegaan door stellingen. En de stellingen werden er weer bijgehaald na de interviews om te kijken of mensen inmiddels een andere mening hadden. Achtereenvolgens vertelde Constanze Mager, gedragsbiologe en hoofd educatie bij het Safari Meeting Centre van Koninklijke Burgers’ Zoo, over dieren in dierentuinen en waarom dat niet zielig is. Die dieren hebben in combinatie met goede uitleg onder meer een waardevolle educatieve functie. En daarnaast vertelde ze, dat dieren ons mensen kunnen inspireren, zoals via bijvoorbeeld biomimicry. Biomimicry betekent dat er innovatieve ideeën ontwikkeld worden die gebaseerd zijn op de natuur, zoals snelle zwempakken die gebaseerd zijn op de huid van een haai. (zie ook hier).  Na deze uiteenzetting werd jaagster Sacha Quaedvlieg geïnterviewd. Bij haar was de rode draad door haar hele leven: liefde voor de natuur. Dat werd al met de paplepel ingegoten. Ze zorgde ook voor de dieren om haar heen. Niet alleen boerderijdieren, maar ook andere dieren als egeltjes. Haar vader jaagde al. Maar zij had er niets mee gedaan tot vorig jaar. Toen heeft ze haar jagersopleiding afgerond en nu maakt ze uren om de kneepjes van het jagersvak verder eigen te maken in de praktijk. Zoiets als ‘leren autorijden doe je ook pas wanneer je je rijbewijs in je bezit hebt’. Ze wist te vertellen dat er wel 27.000 jachtgebieden zijn in Nederland. Echter, wat haar bewoog om echt de trekker over te halen, dus de ethische vraag van het jagen zelf, dat werd uiteindelijk niet duidelijk. Tot slot mocht ik na het intermezzo van Boswachter Jeroen. En werd deze stelling aan ons voorgelegd:

“Mensen zijn belangrijker dan dieren”  

Eens: 8 Oneens: 20

Dat was de stelling waarmee mijn interview startte. Dat was een pittige stelling. Gelukkig hoefde ik daar niet meteen antwoord op te geven. Maar stelde Marieke mij een aantal leuke en uitdagende vragen, zoals ‘wat is wild’, of er teveel wilde dieren om ons heen zijn en hoe we dan wel zouden kunnen leren samenleven met wilde dieren om ons heen. We hebben het daarbij onder meer gehad over vossen, zwijnen, reeën, olifanten en weidevogels. Hoe wij mensen ook kunnen leren van dieren en ze de ruimte geven die ze verdienen door ook ons gedrag aan te passen. Geen grote ingewikkelde aanpassingen, maar dagelijkse aanpassingen in onze gewoonte-patronen. Uiteindelijk werd ik natuurlijk ook gevraagd wat mijn antwoord op de stelling was. En dat was: oneens. Waarom? Wanneer je alsmaar de mens boven het dier blijft zetten, ga je nooit tot vruchtbare samenlevingsvormen komen. Omdat wanneer je echt wilt leren samenleven met wilde dieren, je ze eerst zult moeten leren begrijpen. Wanneer we leren de ‘taal van dieren’ te begrijpen en als eerste na te denken over preventie en pas als tweede aan controle houden over deze wilde dieren, dan zijn er zeker samenlevingsvormen met wilde dieren mogelijk. Indien we dat niet doen, dan blijven we hangen in een wij (mens)-zij (dier) discussie. En discussies als dieren horen daar, wij mensen hier. En dat is in het huidige tijdperk niet langer houdbaar. Uiteraard zeg ik daarbij niet dat mens en dier gelijk zijn, want dat zijn we niet. We zijn verschillend, maar soms met verrassend veel overeenkomsten. Veel meer overeenkomsten dan we ooit hebben durven denken. En in die trant: dieren zijn vaak ook vele malen slimmer dan we ooit voor mogelijk hebben durven houden (check bijvoorbeeld wetenschappers Frans de Waal en Gay Bradshaw). Door mee te denken met wilde dieren kunnen we best ver komen in het leren samenleven met hen.

Na mijn praatje was de uitkomst van de stelling verrassend. Bij de vorige sprekers, waren er 1 à 2 mensen die na het interview een andere mening hadden. Na mijn interview waren er 5 mensen die een andere mening hadden:

Eens: 3 Oneens 25

Het doel van het jagerscafé was in ieder geval geslaagd: flink morrelen aan ieders moreel kompas.

 

#TheRealBambi

Ook ‘s avonds werd de Real Bambi op het toneel geïnterviewd. Als snel werd duidelijk dat we niet te maken hadden met het zielige lieve begripvolle hertje uit Disney. De rauwe versie van Bambi gaf flink gas. Zo reageerde hij regelmatig vol verontwaardiging. Zoals op een vraag uit het publiek waarom de giraffe op het toneel een deken om had: ‘Omdat het f*cking koud is in Nederland natuurlijk!’. En hij zei ook dat het wel lastig voor ons –publiek – was hè, zo zonder ondertiteling (The Real Bambi was Vlaams). En dat is eigenlijk wel een erg leuke link naar de andere Real Bambi’s die hier buiten rondlopen: wisten we maar wat zij ons eigenlijk te vertellen hebben! Hebben we ooit wel echt leren luisteren naar wat de Bambi’s zelf willen?

Wat er in het hoofd van een jager omgaat, daar werd ook regelmatig wat over ‘tentoongesteld’. En ook dat is een heel actueel thema. Want hoe maken jagers de keus om mama dan wel bambi zelf (ook) neer te schieten? Iedere jager zal op een of andere manier zijn of haar ethische afwegingen maken: ‘Wie ben ik dat ik een gezond dier dood mag schieten?’ Of je het daar zelf mee eens zou zijn, dat is een ander verhaal. Maar precies dat op tafel kunnen en durven leggen, dàn kun je een discussie voeren en elkaars standpunten leren begrijpen.

 

#De-Disneyficatie

Over standpunten gesproken, in tegenstelling tot wat sommige bronnen schrijven, ben ik zeker niet voor een Disneyficatie van de natuur, wanneer we het hebben over leren samenleven met wilde dieren. Samenleven met wilde dieren is geen sprookje. Disney geeft de dieren menselijke karaktertrekken. Die vergelijking gaat niet op in de dagelijkse praktijk met wilde dieren om ons heen. Dus ik pleit dan eerder voor een Niet- of Ont- of De-Disneyficatie van de natuur. Eerlijk is eerlijk, een fijne Nederlandse term is hier niet voor.

Toch zielige Bambi…

En toen, een aantal dagen na de theatervoorstelling vroeg dochterlief om het verhaal van Bambi voor te lezen. Nee, niet de rauwe versie van de Oostenrijker Felix Salten in 1923, maar uiteraard de Disney-versie. En zo zit ik dus ’s avonds Bambi voor te lezen en dochterlief zegt op het punt dat duidelijk is dat de mama van Bambi dood is: ‘Dat is wel zielig hè mama….’